GRYŹLINY (GRIESLIENEN), ZIELONOWO (GRÜNAU)

Obręb ewidencyjny Gryźliny (Grieslienen) położony jest na Warmii, w powiecie olsztyńskim, w południowo-zachodniej części gminy Stawiguda, nad Jeziorem Plusznym, Jeziorem Pasłęckim i rzeką Pasłęką, na Równinie Olsztyńskiej. W skład obrębu wchodzą miejscowości: Gryźliny i Zielonowo.

Miejscowość Gryźliny została założona w XIV w., a dokument lokacyjny 01 października 1358 r. dla wsi Wesintal (później Grezeling) nadała kapituła warmińska. 30 stycznia 1517 r. relokacji łanów opuszczonych dokonał Mikołaj Kopernik. Kolejne zasiedlenia przez Kopernika miały miejsce 12 lipca 1518 r. i 6 kwietnia 1519 r. W 1656 r. wieś posiadała 60 włók, 15 gburów, dwóch sołtysów, jeden młyn i jedną karczmę. Po sekularyzacji przez rząd Prus, dobra zostały zapisane na własność dotychczasowym mieszkańcom.

Miejscowość Zielonowo została założona w XIV w. i lokowana na prawie chełmińskim w 1356 r. przez kapitułę warmińską. W 1356 r. Peter Baltenberg lub Volkenberg otrzymał zgodę na budowę młyna w pobliżu Jeziora Plusznego i źródeł rzeki Pasłęki. Teren młyna nosił nazwę Greselnyk. W 1591 r. z gruntów Gryźlin wydzielono osadę młyńską Grünau, a sam młyn nazwano Grün Mühle (Zielony Młyn). Na mapie Jana Fryderyka Enderscha widnieje nazwa Gromel. Przy granicy Warmii, na południe od Zielonowa, znajdują się pozostałości po młynie.

Kościół pw. św. Wawrzyńca w Gryźlinach

Kościół pw. św. Wawrzyńca w Gryźlinach został zbudowany ok. 1573 r., a konsekrował go biskup Marcin Kromer w roku 1580. Jest to konstrukcja zbudowana na planie prostokąta, murowana z czerwonej cegły i kamienia polnego, nieotynkowana, orientowana, z wydzielonym, dobudowanym na początku XX w. prezbiterium i oszalowaną deskami wieżą od zachodu nakrytą gontem i zwieńczoną chorągiewką z datą 1880. Od strony północnej znajduje się dobudowana w 1930 r. zakrystia, która zastąpiła poprzednią- gotycką. Po stronie północnej i południowej wmurowane są dwa kamienie młyńskie.

We wnętrzu kościoła w Gryźlinach znajdują się trzy ołtarze. Główny, trzykondygnacyjny pochodzi z ok. 1740 r. z obrazami MB Częstochowskiej i św. Joachima, figurą Chrystusa, rzeźbami św. Michała Archanioła, św. Jana Napomucena i biskupa. Ołtarz boczny lewy (2023 r.- częściowo zdemontowany) pochodzi z XVIII w. i zawiera między innymi olejny obraz św. Józefa z Dzieciątkiem oraz rzeźbę św. Andrzeja. Ołtarz boczny prawy pochodzi również z XVIII w. i zawiera obrazy przedstawiające św. Wawrzyńca i Trójcę. Prospekt organowy i ambona- barokowe.

Na cmentarzu przykościelnym są zachowane i uporządkowane historyczne nagrobki. Po drugiej stronie ulicy znajduje się murowana z czerwonej cegły, nieotynkowana plebania.

Kapliczki w Gryźlinach i Zielonowie

• w centrum wsi Gryźliny, przy głównej drodze- nieotynkowana, zwieńczona metalowym krzyżem;
• przy kościele w Gryźlinach- z przyporami, nieotynkowana, z dachem czterospadowym, zwieńczona metalowym krzyżem;
• w centrum wsi Zielonowo- nieotynkowana, z dachem dwuspadowym.

Źródła:

• openstreetmap.org,
• igrek.amzp.pl,
• geoserwis.gdos.gov.pl,
• geoportal.gov.pl,
• bdl.stat.gov.pl,
• informacje umieszczone na terenie miejscowości,
• Przewodnik po zabytkowaych kościołach południowej Warmii- Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, 1973 r.,
• ks. W. Barczewski- Geografia polskiej Warmii,
• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom II, 887,
• zdjęcia z własnej kolekcji.

• Powrót do poprzedniej strony.

WARTO ZOBACZYĆ