BARTĄG (GR. BERTUNG), BARTĄŻEK (KL. BERTUNG), OWCZARNIA (NEU BERTUNG), ZAZDROŚĆ (ZASDROSS)

Obręb ewidencyjny Bartąg (Gr. Bertung) położony jest na Warmii, w powiecie olsztyńskim, w północnej części gminy Stawiguda, nad rzeką Łyną oraz jeziorami: Bartąg i Kielarskim. W skład obrębu wchodzą miejscowości: Bartąg, Bartążek (osada), Owczarnia (osada) i Zazdrość (osada leśna).

Miejscowość Bartąg (Bartąg Wielki) została założona na pruskiej ziemi Bertyngi w XIV w., a dokument lokacyjny na 32 włókach, 3 października 1345 r. nadała kapituła warmińska. W zapiskach z 1346 r. znajduje się informacja o mieście- civitas na polu Bertingen. Istnieje przypuszczenie, że może to być obszar dzisiejszego Starego Olsztyna.

Miejscowość Bartążek (Bartąg Mały) została założona w XIV w., a dokument lokacyjny pochodzi z 1335 lub 1341 r. (16 dworów po 4 włóki). Majątek w późniejszym okresie został skupiony w jeden folwark- dzisiejsza osada Owczarnia.

Osada leśna Zazdrość to dawna kuźnia i karczma zlokalizowane nad Jeziorem Kielarskim.

Kościół parafialny pw. św. Jana Ewangelisty z plebanią i cmentarzem przykościelnym

Według informacji zamieszczonych przy kościele pw. św. Jana Ewangelisty, pierwszy kościół był zbudowany z drewna i przypuszczalnie zniszczony przez Litwinów. Na jego miejscu jeszcze w XIV w. zbudowano nową plebanię i nowy kościół. Według ks. W. Barczewski pierwszy kościół w Bartągu został spalony w XVII w. i pozostało z niego tylko prezbiterium ze sklepieniem. Drugi kościół został zbudowany w 1682 r. i konsekrowany w roku 1726 przez biskupa Szembeka. Według „Przewodnika po zabytkowych kościołach południowej Warmii” poprzedni kościół spłonął w XVII w., a obecny został zbudowany na początku XVIII w. i konsekrowany przez biskupa sufragana Jana Franciszka Kurdwanowskiego.

Kościół w Bartągu jest konstrukcją zbudowaną na planie prostokąta, murowaną z czerwonej cegły, nieotynkowaną, trójnawową, z wydzielonym, trójbocznym prezbiterium skierowanym na północny wschód i z wieżą od strony południowo-zachodniej, zbudowaną na planie kwadratu. Korpus nakryty jest dachem dwuspadowym, a nad północno-wschodnim, sterczynowym szczytem wznosi się niewielka sygnaturka z kulą i krzyżem. W 1800 r. odbudowano zniszczoną wieżę, o czym informuje nas chorągiewka z datą na baniastym hełmie. Najniższa jej kondygnacja- gotycka. W 1934 r. kościół rozbudowano o nawy boczne. Obok kościoła zlokalizowane są: cmentarz i plebania z II poł. XIX w.

Barokowy, bogato zdobiony ołtarz główny zawiera scenę Męki Pańskiej. Ołtarze boczne pochodzą z XVIII w. i zawierają: lewy- obraz Opatrzności Bożej, a prawy- obraz Ukoronowania NMP. Nad belką tęczową znajduje się owalna rama, a w niej krucyfiks z końca XVII w. Pozostałe wyposażenie kościoła wraz z amboną- barokowe.

Kapliczki w Bartągu

• w południowej części wsi, na rozdrożu Bartąg-Gągławki-Ruś- nieotynkowana, z dachem dwuspadowym, zwieńczona ażurowym, metalowym krzyżem;
• w centrum wsi, przy głównej drodze- otynkowana, z dachem dwuspadowym, zwieńczona metalowym krzyżem;
• w pobliżu kościoła, 1897 r.- nieotynkowana, nakryta kopułą, zwieńczona sterczynami i metalowym, ażurowym krzyżem z kogutem;
• w centrum wsi, 1889 r.- nieotynkowana, z dachem falistym, zwieńczona sterczynami i chorągiewką z datą 1889;
• w północnej części wsi- nieotynkowana, z dachem wielospadowym, zwieńczona metalowym krzyżem i chorągiewką z inicjałami J.J.

Pozostała zabudowa

W Bartągu przy głównej drodze zwracają uwagę: budynek Ochotniczej Straży pożarnej z drewnianą wieżą, którą wieńczy chorągiewka z datą 1935 oraz dom z XIX w.

Źródła:

• openstreetmap.org,
• igrek.amzp.pl,
• geoserwis.gdos.gov.pl,
• geoportal.gov.pl,
• bdl.stat.gov.pl,
• informacje umieszczone na terenie miejscowości,
• ks. W. Barczewski- Geografia polskiej Warmii,
• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom I, 110, Tom VII, 768, Tom VII, 292,
• Przewodnik po zabytkowaych kościołach południowej Warmii- Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, 1973 r.,
• zdjęcia z własnej kolekcji.

• Powrót do poprzedniej strony.

WARTO ZOBACZYĆ