JONKOWO (JONKENDORF)

Obręb ewidencyjny Jonkowo (Jonkendorf) położony jest na Warmii, w powiecie olsztyńskim, w środkowej części gminy Jonkowo, na Pojezierzu Olsztyńskim.

Miejscowość Jonkowo została założona w XIV w., a dokument lokacyjny na prawie chełmińskim dla ziemi Gudikus został wystawiony w 1345 r. przez biskupa warmińskiego Hermana. Wieś, z woli biskupa, początkowo nazywać się miała Hogenbruch, ale ostatecznie nazwano ją, od imienia pierwszego sołtysa Joneko, Jonkowem. Od początku założenia należała ona do biskupów, później oddano ją kapitule warmińskiej. Joneko otrzymał 12 włók, z których 6 było darem za służbę wojskową w czasie wojny. Na kościół przeznaczono 5 włók. Sołtys dostał pozwolenie na założenie karczmy i łowienie ryb na własne potrzeby. W 1462 r. miejscowość zniszczył komtur Henryk von Plauen. W 1656 r. wieś została oddana 14. chłopom na 60. włókach, a pustych włók było 9. Po I rozbiorze ziemia została przydzielona na własność poprzednim czynszownikom- ludności polskiej.

Kościół pw. św. św. Rocha i Jana Chrzciciela w Jonkowie

Pierwszy kościół w Jonkowie został zbudowany w XIV w., konsekrowany przez biskupa Marcina Kromera w 1580 r. pw. Jana Chrzciciela. W 1715 r. nowy lub rozbudowany kościół konsekrował biskup pomocniczy Jan Franciszek Kurdwanowski pw. Jana Chcrzciciela i św. Rocha. Kolejne zmiany zaszły po odnowieniu i rozbudowie świątyni w 1789 r., a konsekrował ją biskup warmiński Ignacy Krasicki. W 1914 r. dokonano następnej przebudowy kościoła.

Kościół w Jonkowie, zlokalizowany w centrum wsi, jest konstrukcją murowaną z czerwonej cegły, z dodatkiem kamienia w podstawie, nieotynkowaną, orientowaną, trójnawową, z wieżą od strony zachodniej. Budowla nie jest jednolita pod względem stylu. Zawiera elementy późnogotyckie, renesansowe, barokowe i neogotyckie. Zdobiona jest blendowo-sterczynowymi szczytami i fryzami. Dwukondygnacyjną, VIII-wieczną, wzniesioną na planie kwadratu, murowaną wieżę o zaokrąglonych narożach, wieńczy hełm z ośmioboczną latarnią, nad którą wznosi się krzyż i chorągiewka z rokiem 1995. Nad szczytem wschodnim znajduje się sygnaturka z barokowym hełmem i chorągiewką z rokiem 1787.

We wnętrzu kościoła strop kryty jest XVIII-wiecznymi polichromiami z ornamentem z 1914 r. w nowszej części kościoła. Ołtarz główny, ambona oraz obrazy przedstawiające św. Michała Archanioła, Madonnę z Dzieciątkiem i Zwiastowania pochodzą z XVIII, a ołtarze boczne z XIX w.

Przy kościele po stronie południowej zachowały się 3 nagrobki z odnowionymi krzyżami. Po stronie północnej znajduje się murowana kaplica.

Przydrożne kapliczki w obrębie Jonkowo

• w południowej części wsi, przy drodze prowadzącej do Giedajt, za torami kolejowymi- nieotynkowana, wzmocniona przyporami, z dachem wielospadowym, zwieńczona wieżyczką i ażurowym krzyżem;
• w centrum wsi, przy głównej drodze- otynkowana, wzmocniona przyporami, z dachem dwuspadowym;
• w centrum wsi, w pobliżu kościoła- nieotynkowana, z dachem wielospadowym, zwieńczona czterema sterczynami oraz wieżyczką z ażurowym krzyżem;
• w centrum wsi, przy głównej drodze, 1890 r.- nieotynkowana, wzmocniona przyporami, z dachem dwuspadowym, zwieńczona metalowym krzyżem i chorągiewką z rokiem 1890;
• w centrum wsi, przy ul. Ogrodowej- nieotynkowana, z dachem dwuspadowym;
• na rozdrożu Kajny-Gutkowo- nieotynkowana, z dachem dwuspadowym, zwieńczona metalowym krzyżem;
• w południowo-wschodniej części wsi, przy drodze do Gutkowa- nieotynkowana, wzmocniona przyporami, z dachem wielospadowym, zwieńczona sterczynami i ażurowym krzyżem.

Źródła:

• openstreetmap.org,
• igrek.amzp.pl,
• geoserwis.gdos.gov.pl,
• geoportal.gov.pl,
• bdl.stat.gov.pl,
• nid.pl/rejestr-zabytkow,
• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom III, 603,
• „Przewodnik po zabytkowych kościołach południowej Warmii”- Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, 1973 r.,
• zdjęcia z własnej kolekcji.

• Powrót do poprzedniej strony.

WARTO ZOBACZYĆ