BAŻYNY (BASIEN, BAYSEN), DĄBRÓWKA (KL. DAMERAU)

Obręb ewidencyjny Bażyny (Basien, Baysen) położony jest na Warmii, w powiecie lidzbarskim, w zachodniej części gminy Orneta, na Równinie Warmińskiej i Równinie Orneckiej. Przez obręb przepływa Młyńska Struga, a od zachodu granicę wyznacza rzeka Pasłęka. W skład obrębu wchodzą miejscowości: Bażyny i Dąbrówka (osada).

Miejscowość Bażyny została założona w XIII w., gdy Biskup Heinrich I Fleming przekazał w 1289 r. pole Baysen swojemu bratu Albertowi. Jego synowie nazywali się Heinrich i Albert von Baysen. W momencie zakładania Bażyny składały się z trzech gospodarstw: czerwonego, niebieskiego i białego. Majątek Basien wyłonił się z białego gospodarstwa, a pozostałe dwa zostały wchłonięte przez osadę wiejską. W 1511 r. majątek został przekazany kapitule katedralnej. Następnie dobra były kilkakrotnie dzielone i przechodziły w posiadanie innych rodzin szlacheckich. Ostatni męski potomek rodziny Baysen sprzedał resztę majątku w 1609 r. burmistrzowi Braniewa Jakobowi Bartschowi. W latach 1528-1535 udziały należały do Achatiusa von Zehmena, a jego potomek w 1624 r. sprzedał te ziemie fromborskiemu kanonikowi Johannesowi Vastoviusowi lub Wastowskiemu.Od 1681 r. większość majątku należała do rodziny von Schau, a od 1818 r. do rodziny von Woisky.

Kościół parafialny pw. św. Mikołaja Biskupa w Bażynach

Pierwszy kościół w Bażynach prawdopodobnie powstał na początku XIV w., a jego relikty tkwią w murach obecnej świątyni, którą wybudowano lub gruntownie przebudowano na przełomie XV i XVI w. W 1611 r. kościół odnowił Jakub (Lacobys) Bartsch, o czym informuje wmurowana w południową ścianę kościoła tablica z inskrypcją i herbem z wiewiórką. Stara wieża została rozebrana w 1845 r. i zastąpiona kruchtą. W 1866 r. przebudowano szczyt wschodni i nadano oknom ostrołukowy wygląd. W roku 1937 na kruchcie wzniesiono nową, drewnianą wieżę.

Kościół w Bażynach jest konstrukcją zbudowaną na planie prostokąta, murowaną z czerwonej cegły i kamienia, otynkowaną, orientowaną, jednonawową, bez wydzielonego prezbiterium, z wieżą od strony zachodniej. Korpus z neogotyckim, wschodnim szczytem wzmocniony jest narożnymi przyporami i przykryty dachem dwuspadowym. Drewnianą, czworoboczną wieżę nakrywa czterospadowy dach zwieńczony kulą i kogutem. Do strony północnej dobudowana jest zakrystia, a do południowej przylega kruchta. Przy kościele znajduje się wysoka, murowana z cegły dzwonnica.

Głównie barokowy wystrój wnętrza zawiera między innymi: ołtarz główny z ok. 1745 r., dwa rokokowe ołtarze boczne z II poł. XVIII w., ambonę z II poł. XVII w., chór o cechach klasycystycznych z II poł. XIX w.oraz XVIII-wieczne stalle, konfesjonały i obrazy ścienne. Ołtarz główny zdobią rzeźby św. Jana Nepomucena, św. Kazimierza, św. Rocha, św. Krzysztofa oraz XIX-wieczne obrazy św. Wojciecha i M.B. Niepokalanie Poczętej. Boczny, lewy ołtarz zawiera obraz przedstawiający siedzącego św. Rocha, który zazwyczaj przedstawiany jest jako postać stojąca.

Stary cmentarz ewangelicki

W południowej części wsi znajduje się skryty w drzewach cmentarz ewangelicki z nagrobkami pochodzącymi z końca XIX i XX w. o ciekawych formach architektonicznych.

Dwór w Bażynach

Około 100 m na północ od kościoła znajduje się XVII-wieczny dwór (rezydencja ziemska określana również jako pałac), który przebudowano w 1763 r., wykorzystując mury pochodzące sprzed 1400 r. W latach 80. XIX w. pożar zniszczył wszystkie budynki gospodarcze oraz zginęło 2000 owiec.

Kapliczki w Bażynach

• w północnej części Bażyn, na skrzyżowaniu dróg- otynkowana, z dachem dwuspadowym;
• w północnej części Bażyn, na północnym brzegu Młyńskiej Strugi- otynkowana, z dachem dwuspadowym;
• w centrum Bażyn- otynkowana, z dachem dwuspadowym.

Źródła:

• Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne- „Przewodnik po zabytkowych kościołach północnej Warmii”, 1978 r.,
• Stanisław Kuprjaniuk, Iwona Liżewska- „Warmińskie kapliczki”- Borussia, Olsztyn, 2012 r.,
• openstreetmap.org,
• igrek.amzp.pl,
• geoserwis.gdos.gov.pl,
• geoportal.gov.pl,
• bdl.stat.gov.pl,
• nid.pl/rejestr-zabytkow,
• ostpreussen.net,
• zdjęcia z własnej kolekcji.

• Powrót do poprzedniej strony.

WARTO ZOBACZYĆ