BARCZEWO (WARTENBURG)

Miasto Barczewo (Wartenburg) położone jest na Warmii, w powiecie olsztyńskim, w środkowej części gminy Barczewo, nad rzeką Pisą, na Pojezierzu Olsztyńskim.

Pierwotnie, w pobliżu jeziora Wadąg, ok. 1 km od wsi Barczewko znajdowało się pruskie grodzisko. Zbudowano tam strażnicę obronną Wartberge. Po jej zburzeniu przez Litwinów: Olgierda i Kiejstuta, osadę przeniesiono w obecne miejsce Barczewa. W I poł. XIV w. zbudowano zamek, a wkrótce po tym, w 1364 r. przywilej lokacyjny dla Barczewa nadał biskup warmiński Jan Stryprock. Wybudowano tu kościół farny i kościół franciszkański. Wjazd do miasta poprzedzały dwie bramy: Olsztyńska i Jeziorańska. W II poł. XIX w. utworzono gminę żydowską, powstał cmentarz i wybudowano synagogę. W 1861 r. w Barczewie mieszkało: 946 Polaków i 197 Niemców, a pod względem wyznaniowym 566 katolików, 500 ewangelików i 77 żydów.

Zamek biskupów w Barczewie

Początki budowy zamku wraz z murami miasta w Barczewie przypadają na II poł. XIV w. Po pierwszym pożarze w 1594 r., zamek został odbudowany, a po następnym w 1798 r., częściowo rozebrany. Obecnie, po północnej stronie kościoła pw. św. Anny i św. Szczepana znajduje się jeden zachowany i przebudowany budynek.

Kościół farny pw. św. Anny i św. Szczepana w Barczewie

Kościół parafialny w Barczewie został zbudowany w XIV w. i zlokalizowany jest przy ul. Klasztornej, Kopernika, Nowowiejskiego i pl. Stefana Batorego. Kościół na przestrzeni lat był wielokrotnie odbudowywany i remontowany. Mocno ucierpiał w czasie pożaru w 1798 r.

Kościół farny w Barczewie to konstrukcja zbudowana na planie prostokąta, ceglana, nieotynkowana, orientowana, wzmacniana wysokimi przyporami, z wydzielonym, neogotyckim prezbiterium, trzema nawami i potężną, siedmiokondygnacyjną wieżą od zachodu, zwieńczoną chorągiewką z latami 1800 i 2003. Prowadzą do niego 3 ceglane bramy wplecione w otaczający świątynię mur. Budowla zdobiona jest licznymi, ostrołukowymi wnękami, lunetami, fryzami, gzymsami i sterczynami. Od zachodu szczyt wieńczy wieżyczka z chorągiewką, na której widnieje rok 1798. Do strony północnej przylega zakrystia, a do południowej kruchta. Sieciowe, kryształowe i gwiaździste sklepienia, podtrzymywane przez ośmioboczne filary, zaliczane są do I grupy zabytków.

We wnętrzu kościoła dominuje wyposażenie neogotyckie z elementami barokowymi. Na wyposażeniu kościoła jest gotycki krucyfiks z ok. 1500 r.

Przy kościele zlokalizowana jest stara plebania.

Kościół franciszkański pw. św. Andrzeja Apostoła w Barczewie

Historia kościoła sięga czasów nadania przez biskupa warmińskiego Jana Stryporcka, gdy przekazał on franciszkanom ziemię pod kościół i klasztor. Świątynia powstała w latach 1380-1390 i stanowiła południowe skrzydło czworobocznego kompleksu z dziedzińcem. W XVI w. przebywali tu bernardyni. Na początku XIX w. klasztor został częściowo rozebrany, a częściowo przeznaczony na więzienie. Do roku 1982 kościół należał do katolików, po czym przejęli go ponownie franciszkanie.

Kościół pw. św. Andrzeja Apostoła w Barczewie to świątynia zbudowana na planie prostokąta, ceglana, bezwieżowa, z otynkowaną fasadą późnobarokową i wydzielonym, długim prezbiterium. Nawę przykrywa sklepienie kolebkowe z lunetami i żebrami.

Wnętrze kościoła wypełnione jest XVII i XVIII-wiecznym wyposażeniem. Jest tu między innymi 8 barokowych ołtarzy, w tym główny z 1736 r. oraz rokokowa ambona pochodząca z warsztatu Krzysztofa Pervangera z Tolkmicka. W posadzce znajduje się płyta nagrobna z 1655 r. należąca do biskupa Piotra Tylickiego.

Kościół poewangelicki w Barczewie (Skarbiec Kultury Europejskiej)

Kościół ewangelicki w Barczewie został wzniesiony w 1871 r. i zlokalizowany jest na wschodnim krańcu ul. Grunwaldzkiej. Po II wojnie światowej budowlę przekazano Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie, które wykorzystywano ją jako magazyn muzealny. W 2009 r. kościół przejęło miasto i w latach 2013-2014 wyremontowało budowlę, a następnie przeznaczyło ją na Skarbiec Kultury Europejskiej.

Kościół poewangelicki w Barczewie to konstrukcja zbudowana na planie prostokąta, z jasnej cegły, orientowana, bez wydzielonego prezbiterium, z 30-metrową, smukłą wieżą zwieńczoną spiczastym hełmem.

Przy ul. Niepodległości znajduje się cmentarz ewangelicki.

Dawna synagoga w Barczewie

Synagoga w Barczewie została zbudowana w latach 1845-1850 i zlokalizowana jest przy ul. Kościuszki. W 1937 r. gmina żydowska sprzedała obiekt osobom prywatnym i dzięki temu nie uległ on zniszczeniu w czasie nocy kryształowej. Obecnie znajduje się tu Galeria Sztuki „Synagoga”.

Dawna synagoga w Barczewie to konstrukcja zbudowana na planie zbliżonym do prostokąta, murowana, otynkowana, orientowana, z absydą i zdobioną fasadą z pilastrami.

W zachodniej części miasta, przy ul. Warmińskiej znajduje się założony w II poł. XIX w. cmentarz żydowski, który nie posiada macew.

Cmentarz katolicki w Barczewie

Stary cmentarz katolicki zlokalizowany jest przy ul. Armii Krajowej, na wzgórzu, gdzie znajdują się nagrobki z XIX i początku XX w. Do cmentarza prowadzi brama i brukowana aleja.

Ratusz

Budynek ratusza został wzniesiony w XIX w. i zlokalizowany jest na Placu Ratuszowym. Jest to konstrukcja zbudowana na planie prostokąta z centralnie umieszczoną, ośmioboczną wieżą, pełniącą funkcję tarasu widokowego.

Dworzec kolejowy w Barczewie

Budynek dworca w Barczewie został zbudowany w IV ćwierćwieczu XIX w. i zlokalizowany jest na północnym skraju miasta, przy ul. Pułaskiego. Jest to konstrukcja dwuczęściowa, zbudowana na planach prostokątów, zdobiona gzymsami.

Zakład karny w Barczewie

Budynki Zakładu karnego w Barczewie pochodzą z końca XVIII w. i znajdują się na terenie dawnych ogrodów franciszkanów. Od 1812 r. władze pruskie przeznaczyły obiekty na więzienie. Na jego terenie zlokalizowany jest kościół pw. św. Dyzmy z 1872 r.

Brama Południowa w Barczewie

Fragmenty Bramy Południowej z XIV w. zlokalizowane są przy ul. Mostowej. Zachowane zostały dwie kolumny zwieńczone figurami św. Agaty i św. Rozalii.

Kapliczki w Barczewie

1. W zachodniej części miasta, przy ul. Warmińskiej, 1607 r., otynkowana, z czterospadowym dachem, zwieńczona chorągiewką z rokiem 1607.
2. W południowej części miasta, przy ul. Olsztyńskiej, 1949 r., otynkowana, z dachem dwuspadowym.
3. W południowej części miasta, przy zbiegu ul. Mostowej i Obrońców Warszawy, ok. 1800 r., otynkowana, z dachem czterospadowym, zwieńczona metalowym krzyżem.
4. W południowej części miasta, przy kościele pw. św. Andrzeja Apostoła, IV ćw. XIX w., otynkowana, z dachem dwuspadowym, zwieńczona sterczynami.
5. W południowej części miasta, przy zbiegu ul. Kościuszki i Granicznej, I poł. XIX w., otynkowana, z dachem dwuspadowym, zwieńczona metalowym krzyżem.
6. W północnej części miasta, przy zbiegu ul. Harcerskiej i Wojska Polskiego, 1916 r., nieotynkowana, z dachem wielospadowym, zwieńczona chorągiewką z rokiem 1916.
7. W północnej części miasta, przy zbiegu ul. Prostej i Wojska Polskiego, 1898 r., otynkowana, z dachem dwuspadowym, zwieńczona pinaklami i chorągiewką z rokiem 1898.

Pozostałe zabytki

• pozostałości murów miejskich;
• szpital z 1902 r., który zastąpił poprzedni z XVIII w.;
• wieża ciśnień z 1907 r. w zachodniej części miasta, przy ul. Warmińskiej;
• ceglana kolumna z XVIII w. w zachodniej części miasta, przy ul. Warmińskiej;
• Muzeum Feliksa Nowowiejskiego w Barczewie przy ul. Mickiewicza;
• kaplica cmentarna na cmentarzu komunalnym przy ul. Kościuszki.
• domy z okresu XVIII-XX w., przy ul. Mickiewicza, Kopernika, Grunwaldzkiej, Kościuszki, Traugutta i Wojska Polskiego.

Źródła

• Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne- „Przewodnik po zabytkowaych kościołach południowej Warmii”, Olsztyn, 1973 r.,
• Stanisław Kuprjaniuk, Iwona Liżewska- „Warmińskie kapliczki”- Borussia, Olsztyn, 2012 r.,
• openstreetmap.org,
• igrek.amzp.pl,
• geoserwis.gdos.gov.pl,
• geoportal.gov.pl,
• bdl.stat.gov.pl,
• nid.pl/rejestr-zabytkow,
• informacje umieszczone na terenie miejscowości,
• zdjęcia z własnej kolekcji.

• Powrót do poprzedniej strony.

WARTO ZOBACZYĆ