RESZEL (RÖSSEL)

Miasto Reszel (Rössel) położone jest na Warmii, w powiecie kętrzyńskim, w północno-zachodniej części gminy Reszel, nad rzeką Sajną, na Pojezierzu Mrągowskim.

27 grudnia 1254 r., przez biskupa warmińskiego Anzelma, został wystawiony dokument, w którym zawarte zostały informacje o istnieniu gródka. Obsadzony był on Krzyżakami, choć należał do biskupów warmińskich. Na skutek powstania pruskiego, które wybuchło w 1260 r., Krzyżacy opuścili Reszel. Powrócili tu po stłumieniu powstania w 1273 r.,  odbudowując zniszczenia. Rozwijająca się osada, 12 lipca 1337 r., z rąk biskupa warmińskiego Henryka Lutra, otrzymała prawa miejskie, a pierwszym sołtysem został mistrz Eleus z Braniewa. Ziemno-drewniana warownia przetrwała prawdopodobnie do poł. XIV w. Postanowiono wzmocnić miasto, budując mury obronne i zamek. W centrum miasta powstał rynek z ratuszem, a w południowej części wydzielono teren pod kościół i plebanię. Całość otoczono murem, przekopano fosę i wzniesiono trzy bramy. W 1414 r. miasto zostało zajęte przez wojska polskie, a w latach 1456-1460 było w rękach Krzyżaków i biskupów warmińskich. W 1466 r. (II pokój toruński) Reszel znalazł się w rękach Królestwa Polskiego. Podczas XVII-wiecznych wojen polsko-szwedzkich, miasto zostało mocno zniszczone. W 1772 r. (I rozbiór Polski) Reszel ponownie został utracony i powrócił do granic Polski dopiero po zakończeniu II wojny światowej.

Zamek biskupów warmińskich w Reszlu

Budowę zamku w Reszlu rozpoczęto w poł. XIV w., gdy ostatecznie dokonano podziału Warmii na komornictwa kapitulne i komornictwa biskupie. Na lokalizację wybrano  południowo-wschodnią część miasta, miejsce istniejącej od poł. XIII w. strażnicy. Jako pierwsze powstało skrzydło wschodnie, które z pozostałych stron zamknięto murem. W narożu północno-zachodnim, na czworobocznej podstawie wzniesiono wieżę w kształcie cylindrycznym. Wjazd na zamek znajdował się od strony zachodniej. Pod koniec XIV w. bramę rozbudowano poprzez dobudowanie kondygnacji i czworobocznej wieży. Kolejne skrzydło zbudowano na przełomie XIV i XV w. od strony południowej. W budynku po stronie wschodniej, w piwnicy znajdowały się magazyny, na parterze kuchnia, spiżarnia i zbrojownia, na I piętrze- komnaty, a piętro najwyższe przeznaczono na spichlerz i magazyny. Nowe, południowe skrzydło pełniło funkcję reprezentacyjną, gdzie między innymi znajdowały się pokoje biskupa. Między skrzydłami zbudowano krużganki. W XV w. dokonano przebudowy systemu obronnego. Wjazd na zamek przeniesiono do południowo-zachodniego naroża, przez czworoboczną wieżę. Mury północne zostały podwyższone i wzmocnione trzema basztami. Bez większych oporów, w latach 1410 i 1414 zamek był zajmowany przez wojska polskie. W 1455 r. zamek zdobyli Krzyżacy i władali nim do roku 1462, po czym oddali go biskupowi warmińskiemu. Pod koniec wojny trzynastoletniej biskup warmiński przeszedł na stronę polską i w Reszlu ponownie zaczęły stacjonować wojska polskie. Od II poł. XVI w. zamek tracił znaczenie militarne. Podczas wojen polsko-szwedzkich został zniszczony i ograbiony. Po I rozbiorze Polski na zamku działało więzienie. W 1806 r. doszło tu do pożaru, a w latach 20. XIX w. skrzydło południowe zostało przeznaczone na kościół ewangelicki. Odbudowę zamku rozpoczęto w okresie międzywojennym.

Zamek zlokalizowany nad rzeką Sajną, przy ul. Podzamcze pełni obecnie funkcje muzealne i mieści się tu oddział Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie, hotel oraz restauracja.

Kościół farny pw. św. Piotra i Pawła w Reszlu

Kościół parafialny w Reszlu wymieniany jest w dokumencie lokacyjnym z 12 lipca 1337 r. Obecny kościół został zbudowany w II poł. XIV w. i konsekrowany 3 kwietnia 1580 r. przez biskupa Marcina Kromera. Ponownej konsekracji 31 maja 1817 r. dokonał warmiński biskup sufragan, Andrzej Stanisław Hatten, a miało to miejsce po wcześniejszym pożarze (1806 r.) i odbudowie świątyni. Jest to konstrukcja zbudowana na planie prostokąta, murowana z czerwonej cegły, nieotynkowana, halowa, trójnawowa, orientowana, z wieżą od strony zachodniej. Do strony północnej przylegają kruchta i zakrystia, a między nimi wąska przybudówka. Do strony wschodniej przylega parterowa biblioteka dobudowana w 1411 r. Korpus wzmocniony jest przyporami, a po wschodniej stronie przypory zwieńczone są pinaklami. Trzykondygnacyjny, wschodni szczyt zdobiony jest podziałem wimperga, fialami, fryzem i wieżyczką na osi szczytu. Pozostałe szczyty zdobione są blendami i sterczynami. Ośmiokondygnacyjną, czworoboczną wieżę wieńczy hełm z latarnią zakończoną kulą, chorągiewką z datą 1998 i krzyżem. W nawach sklepienie gwiaździste oparte jest na ośmiu filarach.

We wnętrzu kościoła pw. św. Piotra i Pawła w Reszlu, dwukondygnacyjny, złocony i malowany ołtarz główny pochodzi z lat 1820-1822 i zawiera: obrazy św. Piotra i Pawła, św. Katarzyny oraz rzeźby apostołów. Dwa ołtarze boczne, również dwukondygnacyjne, pochodzą z lat 1823-1825 i składają się z figur aniołów, płaskorzeźb Zmartwychwstania i Wniebowzięcia oraz nowszych obrazów. Cztery dwukondygnacyjne, złocone i malowane ołtarze boczne, umieszczone przy drugiej i trzeciej parze filarów, pochodzą z lat 1843-1844 i zawierają  wykonane w 1771 r. figury św.: Dominika, Katarzyny, Zachariasza i Szymona oraz obrazy: Pokłon Trzech Króli i Trójca Św. z XVII w., Boże Narodzenie, św. Szymon i Juda, św. Mikołaj i św. Józef z 1781 r. (ze spalonych w 1806 r. ołtarzy). Przy czwartej parze filarów, kolejne dwa ołtarze boczne pochodzą z lat 1826-1827. Lewy ołtarz posiada obrazy: św. Anny z Marią i Joachimem, z datą w podpisie 1856 oraz w nasadzie obraz św. Józefa i alegoryczne rzeźby  z aniołami. Prawy ołtarz w nasadzie posiada obraz św. Walentego z 1770 r., a w nasadce obraz św. Rocha oraz rzeźby aniołów i zakonników. Ambona pochodzi z 1822 r., chór muzyczny z lat 1828-1830, prospekt organowy z 1841 r., chrzcielnica z lat 1828-1833, a konfesjonały z ok. 1770 r.

Przy kościele pw. św. Piotra i Pawła w Reszlu zlokalizowana jest stara plebania, pierwotna z XV w., przebudowana w XVII/XVIII i XIX w. nabrała cech barokowych. Popadający w ruinę budynek uratowano dzięki rozpoczętym w 2012 r. pracom remontowym.

Kościół pw. św. Krzyża i kolegium jezuitów w Reszlu

Pierwszą świątynię wybudowali augustianie, którzy przybyli do Reszla w 1347 r. i w latach 1374-1375 wybudowali klasztor i kościół. W czasie reformacji opuścili Reszel, a w kościele odprawiano msze dla społeczeństwa polskiego. W 1580 r. kościół uległ zawaleniu, a po jego odbudowaniu, konsekracji pw. Jana Chrzciciela, w 1583 r. dokonał biskup Marcin Kromer. W 1631 r. przy kościele zostało otworzone kolegium przez jezuitów. Po pożarze w 1673 r., kolejnej konsekracji dokonał biskup kijowski Tomasz Ujejski. W 1798 r. kościół rozebrano, a nowy został konsekrowany w 1802 r. przez biskupa sufragana warmińskiego Andrzeja Hattena, wg projektu Joachima Zadrożyńskiego. Jest to konstrukcja zbudowana na planie prostokąta, murowana, otynkowana, jednonawowa, orientowana, bezwieżowa, z dobudowaną od strony wschodniej zakrystią. Od strony zachodniej elewacja zdobiona jest jońskimi pilastrami. Wolutowy szczyt od strony zachodniej zwieńczony jest półkolistym frontonem. Po stronie wschodniej znajduje się sygnaturka. Od 1963 r. kościół należy do grekokatolików.

Ratusz

Budynek ratusza zlokalizowany jest przy ul. Rynek i został zbudowany w 1815 lub 1816 r. na miejscu poprzedniego, który spłonął. Jest to konstrukcja zbudowana na planie prostokąta, otynkowana, z dachem czterospadowym, na którym pośrodku wznosi się wieżyczka zwieńczona chorągiewką z datą 1816.

Mosty gotyckie

Jeden z mostów, zwany Mostem Niskim, zlokalizowany jest na rzece Sajnie przy ul. Mazurskiej. Drugi z mostów, zwany Mostem Wysokim, znajduje się również na rzece Sajnie, przy ul. Płowce. Są to konstrukcje ceglano-kamienne.

Domy i spichlerze

Domy i spichlerze przy ul.: Jagiełły, Podzamcze, Sienkiewicza, Słowackiego, Spichrzowej, Reymonta, Rynku, Wyspiańskiego.

Inne obiekty

• założenie urbanistyczne,
• dawna szkoła dla głuchoniemych, obecnie Specjalny Ośrodek Szkolno-wychowawczy przy ul. Krasickiego,
• dawny Dom Katolickiego Związku Wyznaniowego, obecnie Ośrodek Kultury przy ul. Mickiewicza,
• budynek klasztorny św. Katarzynek przy ul. Słowackiego 3,
• gazownia przy ul. 1 Maja,
• kapliczki przydrożne przy ul. Chrobrego i Zwycięzców,
• aleja wzdłuż drogi pielgrzymkowej do Świętej Lipki,
• park miejski, wzdłuż rzeki Sajny, z elementami małej architektury.

Źródła:

• openstreetmap.org,
• maps.mapywig.org,
• geoserwis.gdos.gov.pl,
• geoportal.gov.pl,
• bdl.stat.gov.pl,
• nid.pl/rejestr-zabytkow,
• Tadeusz Chrzanowski, „Przewodnik po zabytkowaych kościołach północnej Warmii”- Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, 1978 r.,
• Agnieszka i Robert Sypek- „Zamki i obiekty warowne Warmii i Mazur”,
• zdjęcia z własnej kolekcji.

• Powrót do poprzedniej strony.

WARTO ZOBACZYĆ